Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescil edilen “Mahreç işaretli” lezzetler yazı dizimize bu hafta Ağrı ile devam ediyoruz.
Yemekler ve çorbalar ürün grubunda;
Ağrı Haşıl Yemeği (2022), Ağrı Yaprak Döneri (2022), Doğubayazıt Abdigör Köftesi (2017)
Fırıncılık ve pastacılık mamulleri, hamur işleri, tatlılar ürün grubunda; Doğubayazıt Aşure Tatlısı (2025)
Peynirler ürün grubunda; Ağrı Tulum Peyniri (2024)
*ürünlerin tescil tarihleri ürünlerin isimlerinin yanında belirtilmiştir.
Ağrı Haşıl Yemeği
Ağrı İl Özel İdaresi tarafından 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 01.11.2021 tarihinden itibaren korunmak üzere 22.11.2022 tarihinde tescil ettirilmiştir.
Ağrı Haşıl Yemeği; bulgur veya yarma, tereyağı, su, tuz ve tercihen çiriş otu kullanılarak yapılan yemektir. Çiriş otu, coğrafi sınırda gulik otu olarak da bilinir. Yetiştiği nisan-mayıs aylarında taze olarak kullanılırken, temizlenip sıcak suda yaklaşık 10-15 dk kaynatıldıktan sonra dondurularak muhafaza edilen haliyle her dönem kullanılır. Ağrı Haşıl Yemeğinin geçmişi eskiye dayanmakta olup, ilinin mutfak kültüründe önemli bir yere sahiptir.
Malzemeler:
- 800 gr. bulgur veya yarma
- 90-120 gr. tereyağı
- 1 litre su
- 30-40 gr. tuz
- 1,25 kg. çiriş otu (isteğe bağlı)
Yapılışı:
Ağrı Haşıl Yemeğine isteğe bağlı olarak katılacak çiriş otunun; yapraklarının birleştiği dip kısmında bulunan zar (şeffaf çanak yaprak) sıyrılır, dip kısmı kesilip atılır, varsa sararan yaprakları ayıklanır ve yaprakların uç kısmında sararmış kısımlar bulunuyor ise kesilip atılır. 2-3 kez yıkanarak temizlenir ve 2-4 cm uzunluğunda doğrandıktan sonra yemeğe ilave edilir ya da yaklaşık 10-15 dk kaynatıldıktan sonra dondurularak muhafaza edilir.
Bulgur veya yarma, en az yarım saat sıcak suda bekletilerek yumuşatılır. Süzüldükten sonra sıcak suya koyularak yumuşayıncaya kadar yaklaşık 15 dk, gıda ile temasa uygun tahta kaşık ile karıştırılarak kaynatılır. Bu aşamada isteğe bağlı olarak çiriş otu ilave edilir ve 15-20 dk pişirilir. Tenceredeki su azaldığında önce 60-80 g tereyağı sonra da bir miktar sıcak su eklenerek 15-20 dk karıştırılarak pişirmeye devam edilir. Yemek ne çok sulu ne de çok katı olmayan bir kıvam aldığında tuz eklenerek ocaktan alınır.
Bir kapta 30-40 g tereyağı eritilir. Ağrı Haşıl Yemeğinin servisi, tabağa konup üzerine eritilmiş tereyağı gezdirildikten sonra yapılır.
Verilen malzeme miktarı 10 kişiliktir.
Doğubayazıt Abdigör Köftesi
Doğubayazıt Ticaret ve Sanayi Odası tarafından 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 10.08.2017 tarihinden itibaren korunmak üzere 25.12.2017 tarihinde tescil ettirilmiştir.
Ağrı ilinin en önemli tarihi yapılarından biri olan İshakpaşa Sarayının inşasında görevli Çolak Abdi Paşa adına yapılmış olmasıyla tanınmış olup, ayrıca mideyi rahatsız etmeyen bir et yemeği olmasıyla ünlüdür. Abdigör Köftesi, Ağrı denildiğinde ilk akla gelen yemektir. Şifalı olduğuna inanıldığı için evlerde sıklıkla yapılmaktadır. Yapımı zorlu olan köfte yaklaşık yarım günde hazırlanmaktadır. Ağrı Abdigör Köftesinin ülkemizde sıklıkla yapılan diğer köftelerden farkı içeriğinde kullanılan sinirleri alınmış etin macun haline gelene kadar “sal” olarak adlandırılan taş tezgahlarda saatlerce dövülmesidir.
Malzemeler:
- Kemiksiz ağırlığı 1 kg olan yağsız sığır but eti
- 1 adet yumurta
- 1 adet orta boy rendelenmiş kuru soğan (100 g)
- 10 g un
- 100 ml su
- Tuz
Hazırlanışı:
Et, “sal” olarak adlandırılan taş tezgaha yayılır. Bir tutam tuz atılarak ahşap tokmakla dövülür. Et dövülürken çıkan sinirler ayıklanır. 1 saat et dövülmeye devam edilir. Et macun kıvamını alıncaya kadar dövülür. Rendelenmiş soğan eklenerek, et ve soğan bütünleşene kadar dövülmeye devam edilir. Et 15 dakika kadar dinlendirilir, sonrasında bir kaba alınır. Yumurta ve su eklenir ve karıştırılır.
Yaklaşık 3 litre su tencerede kaynatılır ve üzerine 15 g tuz eklenir. Et karışımından küre biçiminde toplar oluşturularak suya yavaşça bırakılır. Köfteler pişene kadar hafif ateşte kaynatılır. Sudan çıkarılarak sade pirinç pilavı ile sıcak servis edilir.
Doğubayazıt Aşure Tatlısı
Doğubayazıt Ticaret ve Sanayi Odası tarafından 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 21.09.2023 tarihinden itibaren korunmak üzere 13.02.2025 tarihinde tescil ettirilmiştir.
Doğubayazıt Aşure tatlısı; kuru fasulye, aşurelik buğday, incir, nohut, pirinç, kuş üzümü, kayısı, süt, Ağrı Geven Balı, nişasta, Antep fıstığı içi, fındık içi, badem içi, ceviz içi, elma, tarçın, karanfil, kakule, nar ve su malzemeleriyle yapılan bir tatlıdır. Doğubayazıt Aşure Tatlısının yapımında 1050 tescil numaralı Ağrı Geven Balı kullanılır.
Doğubayazıt ilçesinde ürünün geçmişinin Hz. Nuh (A.S.) zamanına dayandığına inanılmasından dolayı halk arasında “Aşure-i Nuh” olarak bilinmektedir.
Coğrafi sınırda uzun bir geçmişe sahip olan Doğubayazıt Aşure Tatlısının, Ağrı ilinin mutfak kültüründe önemli bir yere sahiptir. Doğubayazıt’ta özellikle özel günlerde, davetlerde, dini bayramlarda ve ramazan aylarında hazırlanılır ve dağıtılır.
Malzemeler:
- 50 g kuru fasulye
- 90 g aşurelik buğday
- 4 adet incir
- 50 g nohut
- 10 g pirinç
- 50 g kuş üzümü
- 40 g kayısı
- 200 ml süt
- 250 g Ağrı Geven Balı
- 40 g fındık içi
- 75 g nişasta
- 40 g badem içi
- 40 g ceviz içi
- 90 g elma
- 5 g tarçın
- 6 g karanfil
- 2 adet kakule
- 100 g nar
- 40 g Antep fıstığı içi
- 1 litre su
Hazırlanışı:
1 litre su ile nohut, buğday, fasulye akşamdan ıslatılıp düşük ateşte 2 saat haşlanır. Ardından farklı bir tencereye alınarak ve içerisine pirinç ilave edilerek 1,5 saat pişirilir. 200 ml süte 75 gram nişasta ilave edilerek karıştırılır. 1 litre su ile beraber tencerede pişirilen bakliyatın içine ilave edilir. 20 dakika daha pişirildikten sonra içerisine kayısı, kara üzüm, badem, fındık, elma, tarçın, kakule, kuş üzümü, karanfil gıda ile temasa uygun temiz bir bezin içine konularak bağlanır ve tencerenin içerisine atılır. Aynı anda 250 gram Ağrı Geven Balı da tencereye atılır. Yaklaşık 40 dakika boyunca aromasını vermesi için pişirilir. Aşurenin rengi koyulaşınca içine ceviz atılır ve 5 dakika daha pişirilir. Akabinde pişirme işlemi tamamlanır. Üzerine nar ve Antep Fıstığı dökülüp soğuk şekilde servis edilir.
Verilen malzeme miktarı 6 kişiliktir.
Afiyet olsun.
*Görseller ve tarifler https://www.turkpatent.gov.tr/ ye aittir. Tarafımca siz değerli okurlar için derlenmiştir.
